Cena kop. 5 (10 groszy).
WARSZAWA.
1873.
ДОЗВОЛЕНО ЦЕНЗУРОЮ.
Варшава дня 21 Апреля 1873 г.
W Drukarni F. Krokoszyńskiéj, Krakowskie Przedmieście Nr. 40.
W niniejszéj pogadance zastanowimy się nad odkryciamii wynalazkami.
Aby ułatwić zrozumienie wykładu, rozdzielę go na trzykrótkie części: w pierwszéj powiem czem są odkrycia i wynalazkii jakie mają one dla ludzi znaczenie; w drugiéj objaśnięw jaki — to mniéj więcéj sposób powstają wynalazki i odkrycia;w trzeciéj wreszcie części zastanowię się nad tem, cośmy robićpowinni aby przyjąć udział w ogólnym naukowym i przemysłowymruchu ucywilizowanych ludów.
Zacznijmy od określenia co znaczy odkrycie, a co wynalazek.
Odkryciem nazywa się poznanie jakiejś rzeczy, któraistniała i istnieje w naturze, a któréj ludzie poprzednio nie znali.I tak. Przed 400 laty i dawniéj ludzie sądzili, że na ziemi znajdujesię tylko trzy części świata, to jest: Europa, Azja i Afryka; dopierow roku 1492 Krzysztof Kolumb genueńczyk wypłynąwszy z Europy na oceanAtlantycki i jadąc ciągle na zachód, po kilkodziesięciodniowéjpodróży dotarł do części świata, któréj dotąd europejczycy nieznali. Na tym nowym lądzie znalazł on ludzi koloru miedzianego[Str. 4]chodzących nago, znalazł inne rośliny i inne zwierzęta niżw Europie, słowem odkrył nową część świata, którą późniejsinazwali Ameryką. Mówimy, że Kolumb odkrył Amerykę dlatego, że Ameryka oddawna już istniała na ziemi.
Wynalazkiem nazywa się zrobienie takiéj rzeczy, któréj dotądnie było i któréj natura sama zrobić nie może. I tak: Przed500 laty i dawniéj nie znano w Europie prochu i dopiero około1379 roku Bertold Szwarc zakonnik fryburgski mięszając saletrę,siarkę i węgiel przekonał się, że z tych materjałów zrobić możnamasę wybuchową. Ponieważ proch w naturze sam się nie tworzyi dopiero przez człowieka musi być zrobiony, mówimy przeto,że Szwarc proch wynalazł. Podobnież, przed 50 laty, nie znanojeszcze lokomotyw, nieumiano ich budować, dopiero w roku 1828Stephenson inżynier angielski zbudował pierwszą lokomotywęi w ruch ją puścił. Mówimy więc, że Stephenson wynalazł lokomotywę,bo machina ta poprzednio nie istniała, bo sama wśród naturypowstać nie mogła i tylko mógł ją zrobić człowiek.
Pamiętajmyż więc, że jeżeli astronom za pomocą jakiejśwybornéj lunety dostrzeże na niebie nieznane dotąd światełko,wówczas należy powiedzieć że człowiek ten zrobił odkrycie.
Tak samo marynarz zrobi odkrycie jeżeli pł